Door Yvette Storer
Hoe vaak zeg jij dat? "Ik schaam me dood". Voor jezelf, voor iemand die je goed kent, voor wildvreemden waarmee je je associeert. Dat gevoel van willen verdwijnen, door de grond zakken of in rook willen opgaan. En dat doen we dan ook. Onze eigen ik verdwijnt. Is er niet meer. Zonder bestaansrecht.
Door de grond zakken en verdwijnen
Er zijn tijden geweest waarin ik me voor alles schaamde. Voortdurend bezig met het - kritische - oordeel van de ander. Bezig met het kunnen doorstaan van de test; geschikt of ongeschikt. En dan o, zo bang voor dat laatste label. Of het nu ging over een daadwerkelijk gemaakte fout, een verkeerde opmerking of een in het water gevallen vakantie.
Ongeschikt, onvoldoende, ongepast, ontoereikend. Het grootste oordeel komt van jezelf. Door het kijken van buiten naar binnen in plaats van andersom. Je schamen omdat je niet perfect bent en denkt dat dit van je verwacht wordt. En deze verwachting dan volledig overnemen. Zodat het je eigen referentiekader wordt. De spiegel wordt de werkelijkheid.
Met schaamte ontziel je jezelf. Houd je jezelf weg van je eigen kracht omdat je bang bent voor het oordeel van de ander.
Het leidt daarom ook tot leugens en halve waarheden. Tot het opzetten van een masker. Alles om dat oordeel maar te vermijden. Dan maar niet zeggen dat je een fout hebt gemaakt. Dat de foto's op Facebook van je familieweekend heel leuk leken maar dat je het vreselijk hebt gehad. Dat je nog nooit van die bekende kunstenaar hebt gehoord. Dat je maar niet tegen je partner zegt dat je het niet leuk vind als hij of zij dronken wordt op jouw personeelsfeestje. En dan het gedrag gaat goedpraten.
Schaamte maakt dat jij niet dichterbij jezelf kan komen en kan leren van wat je moeilijk en ongemakkelijk vindt. Het zorgt er ook voor dat je anderen op afstand houdt. Want wanneer jij je schaamt en je minderwaardig voelt, dan is de gedachte dat een ander deze vreselijke onvolmaaktheid ziet onverdraaglijk.
En daar komen je overlevingsmechanismen weer naar boven. Welke ken jij? Je groot maken, je terugtrekken? Verlammend perfectionisme? Overmatig kritisch naar anderen? Ik ken ze allemaal. Alles beter dan het masker laten zakken en je imperfecte ik te laten zien. Alles beter dan afwijzing.......
Maar het beroerde is, je wijst jezelf af. Je ontzegt jezelf bestaansrecht. Plek en ruimte om jouw eigen imperfecte leven te leiden. Ik betrap mezelf er nog wel eens op. In een keer weer die neiging om me terug te trekken of een zelfverzekerde snufferd op te zetten. Omdat ik dan me plotseling weer "ongeschikt" voel. En dan ligt die angst om er niet bij horen weer op de loer.
Kan jij het? Dat moment dat je weer door de grond kan zakken van schaamte blijven staan. Jezelf niet afwijzen maar een extra knuffel geven? Perfect zijn in je eigen imperfectie? Soms kan ik het en soms helemaal niet. Maar het masker blijft steeds vaker af. En de schaamte daardoor steeds vaker weg. En dat geeft vrijheid.
"The truth will set you free" is een bijbelse tekst. Gloria Steinem voegde eraan toe: but first it will piss you off. Na de frustratie komt de beloning. Onbekommerd shinen!
